۲۰ نوامبر روز جهانی کودک و سالروز تصویب پیمان‌نامه جهانی کودکان گرامی باد
از سال ۱۹۸۹ که مجمع عمومی سازمان ملل سندی را با عنوان «پیمان‌نامه جهان حقوق کودک» به امضای اکثر کشورهای عضو رساند، بخش‌هایی از جهان این روز را به نام روز کودکان جشن می‌گیرند.
امضای این پیمان نامه توسط ۱۹۳ کشور (منهای آمریکا و سومالی) جای خوشحالی دارد؛ چراکه برای ما فعالان حقوق کودکان این به‌معنای دست‌آورد بزرگ است و جریان کار و مطالبات ما را گسترده و جهانی می‌سازد. همچنین به‌معنای تایید این دیدگاه و مطالبه ماست که «حقوق کودکان جهان‌شمول (اینترنشنال) است».
با این‌همه این سند دارای نواقصی است که به‌دلایل مختلف پدید آمده. قبل از هر چیز ما معتقدیم که جمع‌بندی خواست‌ها و دیدگاه‌هایِ توده‌هایِ زحمتکشِ جامعه که عمده مطالبه‌گران حقوق کودکان و دیگر اقشار جامعه هستند، توسط نمایندگان دولت‌های جهان دسته‌بندی و مصوب شده است. در چنین شرایطی طبیعی به‌نظر می‌آید که حقوق ماکسیمال مردم و کودکان در آن مفقود باشد.
نقص بزرگ دیگر پیمان‌نامه، مشروط و منطقه‌ای (لوکال) دیدن حقوق کودکان است. این موضوع به‌معنای سپردن پیمان‌نامه به صلاح‌دید قدرتمداران و دولت‌های کشورها و تابعی از قوانین داخلی آنها است. حال آن‌که حقوق کودکان جهانی است و نباید منحصر و محدود به هیچ مرز سیاسی، اقتصادی، نژادی، فرهنگی، جنسی، مذهبی و دیگر ملاحظات گردد.
یکی دیگر از اشکالات دیگر این است که دیدگاه حاکم بر پیمان نامه، حاصل نگاه بزرگسالان به حقوق کودکان است. به همین دلیل، در بسیاری از مواد این سند، دستیابی به حقوق کودکان را به زمان آینده محول می‌شود. حال آن‌که از نگاه کودکان و ما فعالان این عرصه، حقوق و منافع کودکان همین امروز باید فراهم و تفویض شود و نباید به آینده موکول شود. کودکی فرصتی است که تنها یک‌بار نصیب هر انسانی می‌شود و نباید آن‌را دستخوش هیچ ملاحظه‌ای کرد.
در همه عرصه‌های اجتماع حق گرفتنی است. اما در مورد کودکان، حق دادنی و این وظیفه ما بزرگترها است.
آخرین نکته‌ای که می‌توان به‌عنوان اشکال بزرگ پیمان‌نامه عنوان کرد، محول کردن اجرای آن به دولت‌ها است. این یعنی حقوق نزدیک به یک چهارم جمعیت جهان را سپردن به اقلیتی کوچک که منافع خود و اربابانشان را مقدم بر هر منافع و مطالبه‌ای می‌دانند. یعنی سرنوشت چند میلیارد انسان را به دستان مردان قدرت و قانونی سپردن، که حاصل آن نزدیک به ۴۰۰ میلیون کودک کار، نزدیک به ۳۰ میلیون کودک مهاجر و پناهجو، نزدیک به ۷۰۰ میلیون کودک در معرض سوءتغذیه و محروم از آب آشامیدنی سالم، محروم از مسکن مناسب، تحصیل با کیفیت و رایگان، دارو و درمان مکفی و رایگان و هزاران معضل دیگر.
آری این موضوع از آن‌جایی ناشی می‌شود که دولت‌ها و سازمان‌های عریض و طویل اقتصادی-سیاسی به کمک ایدئولوژی، آموزش و پرورش و رسانه‌ها از دسترسی و دخالت بیش از ۸ میلیارد انسان در سرنوشت و تعیین حقوق انسانی خود، با زور و سرکوب جلوگیری می‌کنند.
یکی از تبعات این کنترل و اعمال فشار برای محدود و مهار مطالبات اجتماعی؛ جونیوریسم و کوچک‌انگاری فعالیت و مبارزه برای تحقق منافع کودکان است. دلخوش کردن به وعده‌ها و انتظار برای اجرایی شدن موازین حقوق کودکان، بخشی از رفتاری است که در جنبش دفاع از کودکان مرسوم شده و ما با آن به‌شدت مخالفیم. فرمالیسم و توجه به سطح موضوعات، به معنی حواله کردن «حق کودکی» به «وقت گل نی» است. جریانات «خیریه» در واقع به همین منظور طراحی و بها داده می‌شوند. این رفرمیسم مضموم، منحرف و کند کننده مسیر دستیابی به حقوق و منافع عالیه کودکان است.
ما فعالان حقوق کودکان خواهان دخالت مستقیم در تعیین حقوق و مطالبات کودکان هستیم. حقوق کودکان به قوانین و مقاوله نامه‌ها و پیمان نامه‌ها و قوانین داخلی محدود نمی‌شود. حقوق کودکان منافع و مطالبات هم اکنون آنان است و نباید دستخوش هیچ ملاحظه و مصلحتی شود.
ما فعالان دفاع از کودکان در ایران و سرتاسر جهان خواهان نظارت بر تمامی اموری هستیم که به کودکان مربوط است و منافع‌شان را تامین و یا تهدید می‌کند. این مهم باید همین امروز محقق شود. آن‌چنان که کودکان در قطع‌نامه نخستین مجمع عمومی کودکان کار سراسر جهان در ۲۰۰۴ فلورانس گفتند: «ما همانقدر آینده‌ایم، که اکنون هستیم».
تأمین «حق کودکی»، همین امروز
۲۰ نوامبر ۲۰۲۳
جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان